Mirosława Grabowska
W kategorii publicystyki lub eseistyki na tematy społeczne, która uczy Polaków przyjmować „nieszczęsny dar wolności” nagrodzona została Mirosława Grabowska za książkę „Podział postkomunistyczny”.
Z recenzji książki pióra Jarosława Gowina, która ukazała się w „Rzeczpospolitej” 7 maja 2005:
„Mirosława Grabowska dostrzega znamienny paradoks: mimo że stosunek do komunistycznej przeszłości rozstrzyga o współczesnych postawach Polaków, to kwestia ta odgrywa marginalną rolę w debacie publicznej, a sam podział jest często kamuflowany przez elity polityczne (…) w przekonaniu Mirosławy Grabowskiej podziału nie należy się obawiać. Choć niesie on konflikty, to jednocześnie sprzyja konsolidacji polskiej demokracji: >>Nasz problem polega na tym, że wyzwanie, jakie stanowi podział postkomunistyczny, pozostaje niezauważone, że chce się je – w złej lub dobrej wierze – przemilczeć i przeczekać. Tymczasem podział ten to także szansa. Szansa historycznego i społecznego zakorzenienia szerszych projektów czy wizji politycznych, szansa okrzepnięcia partii politycznych i systemu partyjnego, szansa mobilizacji społecznej<<.
Lista wad polskiego społeczeństwa jest bardzo długa. Nie chodzi o to, by je idealizować. Nie chodzi też o to, by wyrzekać na elity. Chodzi tylko o ustalenie faktów i nazwanie rzeczy po imieniu. Prosta intuicja moralna, zdrowy rozsądek i wiara religijna zwykłych Polaków pozwoliły im ocenić spuściznę po komunizmie o wiele trafniej, niż zrobiła to większość elit politycznych i opiniotwórczych.
Co więcej przekonaniu, że ideały moralne i religijne, poczucie wspólnoty, mity i wzorce kulturowe powinny mieć wpływ na nasze zachowania polityczne, dzielimy z setkami milionów ludzi we wszystkich kręgach cywilizacyjnych. Być może różni nas to od większości społeczeństw zachodnioeuropejskich, ale – jak pisze Autorka – >>mechaniczne przenoszenie teorii, pojęć i mierników (…) do niczego nie prowadzi<<.
Gdyby jednak miało być tak, że pragmatyzm, kierowanie się interesami ekonomicznymi, abstrahowanie od doświadczeń przeszłości cechuje >>normalne<< społeczeństwa, to nigdy nie będziemy normalni! W świetle twardych danych dostarczonych przez badania Mirosławy Grabowskiej ciśnie się na usta inne pytanie: i kto tu jest normalny? Kto jest wierny normie, jaką wskazują nam rozum, zmysł moralny i zdrowy rozsądek?”
Mirosława Grabowska, ur. 1949, dr socjologii, nauczyciel akademicki w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, członek założyciel Instytutu Badań nad Podstawami Demokracji, członek Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego w Warszawie. W latach 1975-89 związana z opozycją demokratyczną. Wydała wcześniej m.in.: Anatomia elit politycznych : partie polityczne w postkomunistycznej Polsce 1991-93 (wraz z mężem Tadeuszem Szawielem – 1993), Budowanie demokracji (wraz z mężem Tadeuszem Szawielem – 2003).
